Phân tích nên chọn phanh đĩa hay phanh vành – Ưu và nhược điểm

Phanh đĩa ngày càng trở nên phổ biến trên các mẫu xe đạp thể thao. Hiện nay, các công ty sản xuất xe đạp đã thay thế khá nhiều phanh vành trên tất cả các loại xe đạp. Hầu hết các loại xe đạp địa hình, xe hybrid, xe đạp touring, xe đạp đua và xe đạp thành phố đều được trang bị phanh đĩa. Tuy nhiên, nhiều người đi xe đạp thích phanh vành. Nếu bạn đang băn khoăn không biết nên chọn loại phanh đĩa hay phanh vành cho mẫu xe đạp của mình, bài viết này là sẽ giúp bạn giải đáp thắc mắc. Trong bài viết này, mình sẽ trình bày những ưu và nhược điểm của phanh đĩa và phanh vành để giúp bạn chọn loại phanh tốt nhất cho phong cách đạp xe của mình.

Trong hướng dẫn này, mình sẽ đề cập đến cấu tạo, nguyên lý hoạt động, hiệu quả, an toàn, độ tin cậy, chi phí, tính khả dụng của các bộ phận trên phanh xe đạp, v.v. Mình cũng sẽ giải thích sự khác biệt cơ bản giữa phanh đĩa và phanh vành giải thích cách chúng hoạt động. Có đề cập đến cả phanh đĩa cơ và phanh đĩa dầu v.v.

Phanh đĩa là gì?

Cấu tạo của phanh đĩa

Cấu tạo chung của bộ phanh đĩa gồm tay thắng, dây cáp hoặc hoặc ống dẫn dầu (phanh dầu), bộ thắng (tạo ma sát) và đĩa phanh

Nguyên lý hoạt động của phanh đĩa

Khi tác động phanh trên tay thắng, bộ má phanh tác động lên đĩa phanh tạo ma sát làm giảm tốc độ của xe. Đĩa phanh được bắt bằng các ốc vít cố định trên bánh xe.

Các loại phanh đĩa

Có hai loại phanh đĩa khác nhau: phanh đĩa cơ khí (truyền động bằng cáp) và phanh đĩa thủy lực (phanh dầu, thắng dầu).

Mỗi hệ thống phanh truyền lực từ tay phanh đến bộ thắng theo một cách khác nhau. Phanh đĩa cơ truyền lực bằng dây cáp thép. Phanh đĩa dầu truyền lực sử dụng dây phanh chứa đầy dầu chuyên dụng.

Nguyên lý hoạt động của phanh đĩa dầu khi bạn bóp tay phanh một piston sẽ đẩy phần dầu trong dây phanh, đồng thời các piston trên bộ thắng sẽ ép lại tạo ma sát giữa má phanh và đĩa giúp xe dừng lại.

Khác nhau giữa phanh đĩa dầu và phanh đĩa cơ

Ngoài khác nhau về cấu tạo như mình kể trên về nguyên lý hoạt động có điểm khác biệt đặc trưng mà mình nghĩ là khá quan trọng. Phanh đĩa cơ đa số trên tất cả các mẫu xe khi tác động phanh xe chỉ có một bên má phanh tác động còn má phanh còn lại sẽ đứng yên. Phanh dầu lại là 2 má phanh đồng thời ép vào đĩa khi phanh. Tay phanh của phanh đĩa dầu sẽ mềm và nhẹ hơn tay phanh của phanh đĩa cơ.

Phanh đĩa cũng được sử dụng nhiều trên ô tô, xe máy, xe tải và các loại xe khác. Nó không chỉ dành riêng cho xe đạp.

Phanh vành là gì?

Cấu tạo của phanh vành

Cấu tạo chung của bộ phanh vành gồm tay phanh, dây cáp, bộ thắng (tạo ma sát) và vành xe.

Nguyên lý hoạt động của phanh vành

Để phanh vành dừng xe, khi tác động tay phanh cáp phanh sẽ kéo các má phanh ép vào bề mặt phẳng của vành xe tạo ma sát.

Sự khác biệt giữa phanh đĩa và phanh vành?

Sự khác biệt giữa phanh đĩa và phanh vành là nơi tạo ra ma sát cho phanh. Phanh vành tác dụng lực phanh trực tiếp lên hai bên vành, cạnh lốp.

Phanh đĩa tác dụng lực và tạo ma sát lên đĩa phanh được bắt cố định cùng trên một trục với đùm xe (may-ơ)

Cách truyền lực phanh từ tay phanh đến bộ thắng cũng có thể khác nhau. Phanh đĩa có thể sử dụng cáp hoặc ống dầu (thắng dầu). Phanh vành hầu như luôn sử dụng cáp.

Ưu điểm phanh đĩa

Phanh đĩa chính xác và dễ điều chỉnh– Bạn có thể thay đổi dễ dàng lực tác dộng lên tay phanh để phanh có thể hoạt động đúng theo ý muốn, xe chậm dần hay tức thì dừng lại khi phanh.

Phanh đĩa hoạt động tốt trong điều kiện thời tiết ẩm ướt – Đối với phanh vành khi thời tiết ẩm sẽ làm giảm ma sát trên má phanh với vành làm giảm hiệu suất của phanh, nhưng trên phanh đĩa hiện tượng đó ít xảy ra vì phần đĩa phanh nằm trên cao so với mặt đất.

Phanh đĩa cho phép bạn sử dụng vành và lốp rộng hơn – Phanh đĩa không giới hạn chiều rộng của lốp xe, khi sử dụng phanh vành sẽ có giới hạn về lốp xe vì có thể cấn vào ngàm thắng của phanh vành.

Phanh đĩa dễ dàng sử dụng hơn – Do lợi thế về mặt cơ học, bạn không cần phải tác động nhiều lực vào cần phanh khi sử dụng phanh đĩa. Phanh đĩa thủy lực rất nhạy nên bạn có thể phanh bằng một ngón tay nếu muốn. Điều này làm giảm mỏi tay rất quan trọng khi bạn sử dụng xe trong thời gian dài.

Phanh đĩa có độ tin cậy cao, an toàn hơn – Phanh đĩa cung cấp nhiều lực thắng hơn, giảm hành trình tay phanh của bạn. Điều này cho phép bạn giảm tốc độ hoặc dừng nhanh hơn trong tình huống khẩn cấp.

Phanh đĩa cho cảm giác mượt và chắc chắn hơn – Điểm này chủ yếu áp dụng cho phanh đĩa dầu. Tay phanh nhẹ và hành trình có thể tuỳ biến. Do có ít ma sát hơn trong đường ống dẫn dầu. Phanh vành cao cấp với nhiều piston cũng cho cảm giác chắc chắn.

Má phanh đĩa bền hơn – Má phanh đĩa được làm từ vật liệu cứng hơn so với má phanh vành. Các miếng má phanh cứng hơn mất nhiều thời gian hơn để mòn.

Vành xe bền hơn khi bạn sử dụng phanh đĩa – Vì phanh đĩa không sử dụng vành xe làm bề mặt phanh nên vành xe không bị mài mòn khi phanh. Phanh vành làm mòn vật liệu khỏi vành mỗi khi bạn dừng lại. Ma sát cũng làm nóng vành. Điều này khiến chúng yếu đi theo thời gian.

Phanh đĩa là công nghệ tiên tiến hơn – Có rất nhiều cải tiến và nhiều công nghệ hơn để áp dụng cho phanh đĩa điều này chứng mình bởi những chiếc xe đạp của những vận động viên chuyên nghiệp

Bạn không cần phải vệ sinh phanh xe đạp thường xuyên khi chạy phanh đĩa – Vì đĩa phanh nằm trên đùm xe cách mặt đất một khoảng khá xa nên ít bị tác động bởi địa hình và môi trường.

Hình dáng – Nhiều người đi xe đạp thích kiểu dáng của phanh đĩa. Chúng làm cho chiếc xe trông hiện đại và cao cấp hơn một chút.

Nhược điểm của phanh đĩa

Phanh đĩa đắt hơn – Thành phần phanh đĩa phức tạp hơn. Chúng có nhiều bộ phận khác nhau hoạt động riêng biệt trên chiếc xe đạp. Điều này làm tăng chi phí.

Các bộ phận phanh đĩa có thể khó tìm hơn – Chính vì tính công nghệ và tiên tiến mức độ phổ biến của một số mẫu phanh cao cấp còn vấp phải một số khó khăn khi tìm kiếm thay thế phụ tùng

Phanh đĩa nặng hơn phanh vành – Do momen xoắn tại vị trí đĩa phanh lớn nên phanh cần làm bằng các vật liệu chắc chắn, cùng với cấu tạo phức tạp và nhiều linh kiện nên phanh đĩa nặng hơn phanh vành. Nhưng nếu bạn không phải là một vận động viên chuyên nghiệp thì không ảnh hưởng quá lớn.

Phanh đĩa có thể bị quá nhiệt – Ma sát tạo ra bởi các miếng má phanh cọ xát với đĩa phanh tạo ra nhiệt. Khi miếng đệm quá nóng, chúng trở nên mềm. Điều này làm giảm công suất dừng.
.
Má phanh có thể cọ sát đĩa phanh – Đây là một vấn đề phổ biến. Má phanh đĩa chỉ cách các đĩa phanh vài mm. Nó có thể dễ dàng cọ xát nếu một vật nhỏ lọt vào thắng hoặc nếu căn chỉnh xe chưa tốt.

Bảo dưỡng phanh đĩa phức tạp hơn – Phanh đĩa có nhiều bộ phận nên việc bảo trì khó khăn hơn, với phanh dầu còn cần thêm các bộ công cụ riêng chuyên dụng.

Phanh đĩa khó điều chỉnh – Khoảng hở của má phanh và đĩa nhỏ nên căn chỉnh cần tỉ mỉ và cách làm thứ tự.

Ưu điểm phanh vành

Phanh vành nhẹ hơn – Trọng lượng có lẽ là lợi ích lớn nhất mà phanh vành mang lại so với phanh đĩa. Nếu bạn cố gắng tạo ra một chiếc xe đạp nhẹ nhất. Điều này không mang ý nghĩa lớn tại Việt Nam đây là ý kiến cá nhân của mình.

Phanh vành dễ sửa chữa hơn – Phanh vành đơn giản. Nếu có sự cố, bạn có thể dừng lại bên lề đường chỉ với một chiếc khoá 10 hay 1 cây lục giác. Dựa vào thực tế chiếc xe của bạn đang sử dụng.

Dễ bảo dưỡng hơn – Cấu tạo phanh đơn giản và các dụng cụ dễ tìm kiếm bạn có thể tìm tòi học hỏi trên Youtube và có thế tự bào dưỡng phanh xe đạp của bạn tại nhà.

Phanh vành rất phổ biến – Có thời gian phát triển lâu dài là chuẩn của xe đạp trong nhiều năm nên việc tìm kiếm phụ tùng của xe đơn giản tại các cửa hàng xe đạp thông thường.

Phanh vành rẻ hơn – Nếu bạn có ngân sách eo hẹp, phanh vành là một lựa chọn hợp lý. Các bộ phận và phụ tùng có giá thấp hơn vì chúng đơn giản hơn.

Phanh vành không bị cạ má phanh – Má phanh vành nằm xa bề mặt phanh hơn. Nhờ vậy, chúng ít bị cọ xát.

Phanh vành là kiểu cổ điển – Phanh vành là tiêu chuẩn trong hơn một trăm năm. Một chiếc xe đạp có thiết kế kiểu cổ điển thì sử dụng phanh vành trông chiếc xe sẽ hoài cổ hơn rất nhiều.

Nhược điểm phanh vành

Phanh vành không có nhiều lực thắng như phanh đĩa – Do lực xoắn N.m nên lực tác động tức thời phanh vành sẽ kém hơn phanh đĩa. Khi bạn muốn điều kiển xe một cách chính xác nhất phanh đĩa sẽ là lựa chọn tốt hơn.

Vành xe sẽ dần bị mài mòn khi bạn sử dụng phanh vành – Mỗi khi bạn phanh xe bằng phanh vành, một lượng nhỏ vật liệu của vành xe sẽ bị bong ra. Điều này là do mài mòn từ các miếng má phanh cọ xát vào thành vành.

Phanh vành không hoạt động tốt trong điều kiện thời tiết ẩm ướt – Khi vành và má phanh bị ướt, chúng sẽ trơn trượt. Nước làm giảm ma sát giữa các má phanh và vành xe.

Tích nhiệt ma sát không tốt cho vỏ xe – Trong quá trình xuống dốc dài, ma sát giữa má phanh và vành khiến vành của bạn nóng lên. Sức nóng này có thể gây ra một số vấn đề. Thông thường, sức nóng khiến áp suất không khí trong lốp tăng lên. Nếu tích tụ đủ nhiệt, săm và lốp có thể bị bung ra khỏi vành.

Bạn phải vệ sinh vành và má phanh thường xuyên – Bùn cát và bụi bẩn bám vào vành và má phanh giảm hiệu suất của phanh.

Má phanh không bền lâu – Má phanh vành được làm từ vật liệu mềm hơn má phanh đĩa. Vật liệu mềm hơn này giúp cải thiện tuổi thọ của vành. Vì miếng đệm được làm bằng chất liệu mềm hơn nên chúng bị mài mòn và mòn nhanh hơn. Do đó, bạn sẽ phải thay các miếng má phanh thường xuyên hơn.

Nên chọn phanh đĩa hay phanh vành

Qua các phân tích trên của bài viết mình nghĩ chính bạn cũng đã có câu trả lời cho chính mình. Mình cũng hi vọng bài viết này giúp ích phần nào đến bạn đọc. Bài viết được chính bản thân mình trải nghiệm trong quá trình đạp xe, lắp ráp, học hỏi và tham khảo thêm các nguồn uy tín.

Lưu ý khi bạn chọn một chiếc xe đạp địa hình hoặc đi xe đạp trên các điều kiện thời tiết ẩm hay bụi bẩn nhiều thì chắc chắn nên chọn một mẫu xe đạp sử dụng phanh đĩa để tối ưu.

Nếu bạn thấy bài viết hữu ích nên chia sẻ cho mọi người và đừng ngần ngại đóng góp ý kiến.

Ps chia sẻ nên ghi ghi rõ nguồn cảm ơn!

|Tham khảo thêm các mẫu xe đạp sử dụng phanh đĩa và phanh vành: Xe đạp California, xe đạp Twitter, xe đạp Trinx, xe đạp Chevaux …